بازگشت
شبه نظاميان قبايل، مسكن موقت براي بحران عراق
محمد اسحاق فياض محمد اسحاق فياض

شوراهاي بيداري يا شبه نظاميان قبايل عرب اهل سنت عراق يكي از دستآوردهاي است كه امريكا آن را يك طرح موفق به ابتكار خود توصيف مي كند و به آن مي بالد و تلاش دارد اين الگو را درافغانستان و مناطقي از پاكستان نيز پياده نمايد. به راستي كه اين شورا چيست و چگونه به وجود آمده است و درآينده عراق چه پيامد هايي را ممكن است داشته باشد؟

عراق در چهار سال اخير به يكي از باتلاق هاي خونين براي ارتش امريكا مبدل شده بود، پس از سقوط رژيم صدام حسين سه يا چهار نيرو عليه امريكا دست به اقدامات خونين درعراق مي زدند، اين جريانها عبارت بودند از بازماندگان حزب بعث عراق، گروه هاي اسلام گراي معتدل عرب اهل سنت و گروهها و دسته هاي القاعده كه از كشور هاي مختلف براي نبرد با امريكا به عراق آمده بودند و گروه چهارم جيش المهدي مقتدا صدر روحاني عرب شيعه مذهب تند رو بود. امريكابيشترين تلفات انساني را بعد از جنگ ويتنام درعراق داد و هزينه هاي بسيار سنگيني را متحمل گرديد، تلفات انساني و هزينه هاي سنگين مخالفت هاي زيادي را در داخل امريكا برانگيخت، حتي پارلمان امريكا سه بار به خروج نيروهاي امريكايي از عراق راي داد و هرسه باراز سوي بوش وتو گرديد.با همه انتقاداتي كه از سوي سناتوران، پارلمان و مردم امريكا درمورد حضور نيروهاي امريكايي درعراق صورت مي گرفت، اقاي بوش درزمستان سال گذشته پيشنهاد داد تا سي هزار نيروي تازه نفس به عراق اعزام گردد تا دريك طرح امنيتي وعملياتي گسترده  دربغداد و ولايت الانبار، خشونت ها را در عراق كاهش بدهد، سرانجام اين طرح امريكا پس از شش ماه عمليات گسترده عليه شورشيان نتيجه داد و اطراف بغداد و ولايت الانبار امن گرديد. دركنار فعاليت هاي نظامي امريكا بر دولت عراق نيز فشار آورد تا به اهل سنت عرب سهمي بيشتري در دولت بدهد و نيز برخي از اعضاي پايين رتبه حزب بعث عراق را مورد عفو قرارداده و درقدرت شريك سازد. هرچند اين طرح سياسي با مشكلات زيادي رو برو گرديد و گروههاي كرد و شيعه عرب دربرابر آن ايستادگي كردند،اما يك جناح قدرت مند عرب اهل سنت به رهبري طارق الهاشمي، دردولت عراق بوجود آمد كه از طريق چانه زني ها خواهان سهم بيشتري براي عرب هاي اهل سنت بود.

سرانجام امريكا توانست با بستن راههاي و منابع تسليحاتي شورشيان و سركوب آنان در ولايات مختلف عراق امنيت نسبي را دراين كشور برقرار كرد، ولي براي تداوم اين امنيت و ثبات درعراق دست به ابتكار تازه اي زد كه در كوتاه مدت نتايج خوبي را به بارآورده اما در دراز مدت معلوم نيست كه چه پيامد هايي را بدنبال خواهد داشت. اين ابتكار جديد تشكيل شوراهاي بيداري  متشكل از قبايل عرب اهل سنت عراقي است. اين شوراها در بغداد وديگر ولايت هاي عرب نشين از شورشیان سابق تشكيل گرديده اند كه شامل اعضای سابق حزب بعث و احزاب اسلام گراي معتدل مخالف دولت نوري مالكي، تشکیل شده است.

امريكا پس ازآن كه توافق سران و بزرگان قبايل عرب را دراين كشور گرفت، اقدام به تشكيل اين شورا كرد و افراد قبايل را برضد گروه ها و دسته هاي تروريستي القاعده مسلح ساخت. اين قبايل كه  از نظر تفكر و آرمان با القاعده هم سو نبودند و فقط  باسقوط دولت صدام حسين آنان وبقاياي حزب بعث از حضوردر قدرت باز مانده بودند، پس از مذاكرات و چانه زني ها به راحتي با امريكا كنار آمدند و با امتيازي كه از امريكا گرفتند و سلاح هايي پيشرفته اي كه از امريكا به بهانه دفاع از خود و مقابله با نيروهاي القاعده، دريافت كردند، تغيير جهت دادند و برعليه گروه هاي مسلح تروريستي القاعده وارد جنگ گرديدند، اين چرخش سياسي سبب گرديد كه عرصه برنيروهاي القاعده درعراق تنگ گردد و بسياري از شهر ها و روستاهايي كه محل امن براي نيروهاي القاعده به شمارمي رفت، ديگر براي آنان امن نبود، به همين دليل تعدادي از اعضاي القاعده دراين كشور كشته و يا دستگير گرديدند و تعداد زيادي ازآنان مجبوربه ترك عراق گرديدند و برخي ازآنان دوباره به افغانستان و ايالت سرحد پاكستان سرازير گرديدند.

اكنون گراف خشونت ها درعراق بسيار پايين امده است و فقط بقاياي القاعده اين بار برعليه گروههاي مسلح قبايل سني عرب دست به انتحار و ترور مي زنند و گاهي هم اگر فرصتي پيدا مي كنند در مراكز عمومي و شلوغ دست به عمليات انتحاري مي زنند، اما خشونت ها به صورت چشم گيري دراين كشوركاهش يافته است. ژوست هیلترمن، تحلیلگر مسائل عراق در گروه بین المللی بحران درامر يكا، می گوید آنها(شوراهاي بيداري) بدون شک به کاهش خشونت در برخی مناطق کشور کمک کرده اند. آنها آرامش را به ولايت انبار و محله های سنی نشین بغداد برگردانده اند. درولايت انبار، این شوراها به دلیل شیوه وحشیانه حکمرانی القاعده در مناطقی که تسلط داشته، از این گروه روگردان شده و علیهش فعالیت می کنند.

اما درباره اين شورا ها همه چيزبه آنچه گفتيم خلاصه نمي گردد، اين تنها پيامد هاي زودگذر و زود بازده اين شورا به شمار مي رود. درست است كه  بعضی عراقی ها به دلیل برگرداندن آرامش به محله هایشان از این شوراها استقبال می کنند، اما این شوراها خشم، بی اعتمادی و دشمنی برخی دیگر را نیز برانگیخته اند. يكي از مشكلاتي كه ممكن است درآينده دامن گير عراق گردد و نفاق ديگري را دراين كشور بوجود آورد اين است كه  مردمان قبیله نشین به استقلال رای معروف هستند. آنها همانطوري كه به صورت ناگهاني از القاعده روي گردان شده اند و به نفع امريكا تغيير جهت داده اند، چه تضمینی وجودداردکه آنان دوباره برضد امريكا و دولت مركزي عراق تغيير جهت ندهند؟ اين شورا ها هنوز هم در دولت عراق هضم نشده اند و نيروهاي آن به صورت مليشه اي از سوي امريكا تقويت مي گردد، آنان دربدل مبارزه با القاعده بدنبال امتيازات كلان تسليحاتي و پولي ازامريكا هستند و در تلاشتند با همسويي با امريكا خود را در دولت شريك گردانند. نطقه آغاز اين اصطكاك با جبهه توافق اهل سنت عرب به رهبري طارق الهاشمي است، بقاياي اعضاي حزب بعث كه در قالب اين شورا ها فعال گرديده اند، دركنار ديگر سران قبايلي كه قبلا در دولت صدام حسين درقدرت شريك بودند، الان به شدت درتلاشتند تا خود را درقدرت عراق شريك سازند و درقدم اول نقشي را كه طارق الهاشمي در قدرت عراق دارد، تصاحب نمايند. گروههاي كرد وعرب هاي شيعه عراق درعين حالي كه مخالفت شان را به صورت علني ازاين شورا ها ابراز نمي كنند اما به شدت از اين شبه نظاميان به هراس افتاده اند. زيرابه شدت برتعداد اين شبه نظاميان افزوده مي گردد و هم اكنون تعداد اين شبه نظاميان به 70 هزار نفر رسيده است، درحالي كه تعدادنفرات ارتش عراق هنوز به اين تعداد نرسيده اند.

بدين ترتيب سياست مداران عراقي به شدت بيم ازآن دارند كه اين شبه نظاميان قبايلي تحت عنوان شوراهاي قبايلي، به يك نيروي قدرت مند شورشي مبدل گردد و بار ديگر عراق را به شورش و آشوب دچار سازند. كارشناسان بدين باورند كه اين شورا ها نتايج موقت خوبي را درپي داشته است اما ممكن است عواقب خطرناكي را دراينده به دنبال داشته باشد. تلاش هاي امريكابراي برون رفت از بحران عراق شبيه گذاشتن كلوخ روي آب و عبور موقت ازآن است و درآينده ممكن است همان درگيري هاي خونين بارديگربه عراق زبازگردد.

اكنون امريكا و متحدانش تلاش دارند اين طرح را  در ولايات جنوبي و جنوب شرقي افغانستان وايالت پاكستان نيز به اجرا گذارند، درحالي كه زمينه هاي موفقيت اين طرح دراين منطقه وجود ندارد، زيرا قبايل دوطرف مرز با طالبان همفكري دارند و حاضر نمي گردند عليه القاعده و طالبان دست به اقدام نظامي بزنند. به هرحال قبل ازآن كه روي  اين طرح كار عملي صورت گيرد و يا به مورد اجرا گذاشته شود بايد روي آن به دقت مطالعات گسترده و عميق صورت گيرد.

    

 

 


January 27th, 2008


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی